آب آشامیدنی بطری شده
آب علاوه بر آنکه در ترکیب اندامها و سوخت و ساز بدن، توزیع و دفع مواد مشارکت دارد بعنوان آب آشامیدنی خود یک ماده غذایی است و نقش موثری در انتقال مواد مغذی به بدن را ایفا می کند. چنانکه بطور طبیعی هر فرد با نوشیدن آب در شبانه روز، قسمت مهمی از احتیاجات بدن به مواد مختلف را تامین می کند.
کمبود منابع آب آشامیدنی سالم در بسیاری ازکشورها نیز، باعث افزایش تجارت آبهای بسته بندی شده گردیده است، علاوه بر آن چنین به نظر می رسد که در بسیاری از موارد ذخایر قدیمی آب آشامیدنی مانند(شبکه های خصوصی و دولتی) نتوانند کلیه شرایط استانداردهای ایمنی در بخش میکروبیولوژیکی آب راتضمین کند.
درسالهای اخیر تجارت بین المللی آبهای بسته بندی شده، از نظر کمی و کیفی افزایش یافته است ودرحال حاضرحمل و نقل این محصولات توسط کشتی، قطار،کامیون وحتی هواپیما صورت می گیرد (ترابری هوایی باتوجه به بالابودن هزینه هواپیما ،بیشتردرموارد بحرانی انجام می شود). درمواردی که شبکه آبرسانی به دلایل مختلف ازجمله حوادث طبیعی مانند زلزله و خشک سالی آسیب می بیند، استفاده از آبهای بسته بندی شده می تواند کمک موثری در برآوردن نیازآسیب دیدگان به آب باشد.
آب آشامیدنی بسته بندی شده(بطری شده) آب آشامیدنی است که در ظروف بسته بندی می شود و بطور طبیعی دارای املاح و یا گاز کربنیک بوده و یا در طی فرایند بسته بندی به آن اضافه گردد. افزودن هر گونه مواد دیگر مانند شیرین کننده ها و یا طعم دهنده ها به آن مجاز نیست. آب آشامیدنی بسته بندی شده یک ماده غذایی محسوب میگردد.
منابع آب بطری شده
منبع تأمین آب های بطری شده بشرح زیر است:
- آب زیرزمینی Ground water :
به آب هائی مانند چشمه، چاه های فوران کننده وآب چاه هائی که منشاء آب خیز آن زیر زمینی است، گفته می شود. آب های زیرزمینی ممکن است به دوگروه آبهای حفاظت شده ونشده طبقه بندی شوند. آبهای زیرزمینی حفاظت شده مستقیما" تحت تاثیر محیط وآب های سطحی قرارنمی گیرند و از نظر میکروبیولوژیکی نیزدارای کیفیت مناسب هستند، درحالیکه آب های زیرزمینی حفاظت نشده ممکن است تحت تاثیرمحیط قرارگرفته وازنظر میکروبیولوژیکی نیز مناسب نباشند.
-آب سطحی Surface water
آب هائی مانند آب نهرها، رودخانه ها، دریاچه ها، آبگیرها وسدها هستند که وارد طبیعت می شوند
استخراج:
استخراج آب معدنی از چشمه, دالان و چاههای حفر شده یا طبیعی بایستی متناسب با شرایط زمین شناسی و آب شناسی منطقه انجام گیرد, به نحوی که از دخول هر گونه مواد خارجی جلوگیری به عمل آید. در صورت استفاده از پمپ برای جمع آوری آب معدنی بهگونه ای عمل شود که احتمال انتقال هرنوع آلودگی ناشی از رویدادهای طبیعی و اعمال دیگر نظیر سهل انگاری و یا انتقال احتمالی بیماریهای گوناگون به افراد از طریق آب به صفر برسد.
نگهداری تجهیزات استخراج
تجهیزات استخراج باید به روش بهداشتی نگهداری شود ونباید دارای خطرات بالقوه برای انسان بوده و باعث آلودگی آب زیر زمینی نیز نشوند. چاه ها باید درموارد زیر گندزدائی گردد: بدنبال حفرچاه جدید در نزدیکی آن، تعمیرپمپ، آلودگی به کلی فرم ها و سایر باکتریهای بیماری زا، بالا بودن میزان شمارش کلی میکروبی درآب و یا هر رشد بیولوژیکی دیگر که مانع انجام درست عملیات شود.
مخازن ذخیره آب نیز باید پیش ازاستفاده گندزدائی گردند. دستگاههائی که برای استخراج مورداستفاده قرارمی گیرند باید به طریقی ساخته و نگهداری شده باشند که ازآلودگی پیشگیری کنند کمترین خطر را برای سلامتی انسان داشته باشند.
تصفیه
آبی که منشاء آن ازمنابع آب زیر زمینی حفاظت شده است، کمترازآبی که منشاء آن ازمنابع آب زیر زمینی حفاظت نشده یا منابع آب سطحی است نیاز به تصفیه دارد.
درصورت لوزم تصفیه آب که برای کاهش، برطرف کردن وپیشگیری ازرشد میکروارگانیسم ها انجام می شود، می تواند شامل کاربرد فرآیندهای شیمیائی (مانند کلرزنی، ازون زنی وکربن زنی )، عوامل یا فرآیندهای فیزیکی (مانند دمای بالا، پرتودهی با اشعه ماوراء‌بنفش وصاف کردن ) باشد. این فرآیند ها میتوانند به تنهائی یا به صورت ترکیبی از تصفیه چند گانه Multiple Barrier مورد استفاده قرار گیرند. هرنوع تصفیه ضد میکروبی انجام شده نباید ترکیبات اولیه آب را تغییر داده یا ترکیبات ثانویه در آب ایجاد نماید.
آب های زیر زمینی ( فوران کننده، چشمه و چاه ) نباید تحت تأثیر آبهای سطحی باشند بعضی از آبهای زیر زمینی - بسته به مکان جغرافیائی خود - ممکن است حاوی مقادیر زیادی از مواد معدنی نامطلوب مثل ترکیبات آهن و گوگرد باشند که می توان این مواد راحذف نمود.
فرآیند های تصفیه ازنظر تاثیرروی ارگانیسم های خاص متفاوت است. درآبهای بسته بندی شده ای که تصفیه چندگانه دارند، احتمال وجود میکروارگانیسم های مضر برای سلامتی انسان کمتراست. درصورت لزوم می توان ازروشهای مکانیکی (که باعث کاهش ویا حذف مواد شیمیائی می شوند) به شرح زیر استفاده نمود:
صاف کردن با استفاده از مواذد زیر اجام میگیرد:
- صافی های سطحی (مانند صافی های غشائی چین خورده
- صافی های عمقی (مانند صافی های شنی و یا صافی های فیبری فشرده
- صاف کردن باکربن فعال
- گرفتن مواد معدنی (یون زدائی، سختی زدائی، اسمز معکوس Reverse Osmosis،صاف کردن به طریقه نانوفیلتراسیون Nano – Filteration وهوادهی)
این فرآیندها که برای تصفیه عوامل شیمیائی بکاربرده می شوند، ممکن است به حد کافی باعث کاهش یا حذف میکروارگانیسم ها نشود و برعکس فرآیندهائی که برای حذف میکروارگانیسم ها بکار می روند ممکن است به حد کافی باعث کاهش یاحذف مواد شیمیائی نگردند.
پرکردن ودربندی ظروف
عملیات بسته بندی (مانند پرکردن، ودربندی ظروف ) باید دریک منطقه بسته وتحت فشار مثبت هوا انجام شود (سیستم اسپتیک). ذرات غبار، مواد خارجی، میکروارگانیسم ها و رطوبت بیش ازحد هوا باید کنترل و پایش Monitoring شوند.
ظروف مورد مصرف
ظروف پلاستیکی مورد مصرف باید ازنوع مجاز Food Gradeبرای بسته بندی آب بوده وهیچگونه اثر سوئی روی فرآورده نهائی نداشته باشند.
اطلاعات فرآورده برای آگاهی مصرف کننده
توصیه های لازم به گونه ای که موجب آگاهی مصرف کننده شود باید بر روی برچسب قیدگردند. برای مثال: این آب،" آب معمولی است ونمی تواند به عنوان آب استریل مورد استفاده قرار گیرد" و یا این آب "مخصوص نوزادان و بیمارانی که سیستم ایمنی بدنشان تضعیف شده است(مانند مبتلایان به ایدز، هپاتیت ویروسی ویاافرادی که ازشیمی درمانی استفاده می کنند) نمی باشد". آب حاوی گاز کربنیک که با گاز طبیعی محبوس در خود بسته بندی شود با عبارت ” گاز دار طبیعی ” یا جوشان طبیعی ” بر روی برچسب بیان می گردد. میزان کل مواد جامد محلول آب (TDS) باید در محل اصلی برچسب نوشته شود. چناچه برچسب نشان دهنده مقدار مواد معدنی ویژه موجود در محصول باشد مقدار آن بر حسب میلی گرم در لیتر بیان شود. آب بسته بندی شده حاوی فلوراید افزوده شده باید با واژه ” آب فلوئوره” بر چسب گذاری شود. هر آبی که تحت عنوان ” فلوئوره ” بر چسب گذاری میشود باید حداقل حاوی 8/0 میلی گرم در لیتر یون فلوئور باشد. چنانچه آب حاوی بیش از 1 میلی گرم در لیتر فلوئور باشد عبارت ” حاوی فلوئور” در محل نزدیک به نام محصول ذکر شود. چنانچه آب دارای بیش از 2 میلی گرم در لیتر فلوئور باشد عبارت ” آب برای نوزادان و کودکان زیر 7 سال مناسب نیست ” باید در بر چسب ذکر شود.
کلیه فرآیندهایی که میتوانند باعث تغییرترکیب (فیزیکی، شیمیائی و یامیکروبیولوژی) آب پس از استخراج شود، باید روی برچسب قید شوند.
محل چغرافیائی چشمه فوران کننده و چاه می تواند در بر چسب مشخص شود. چنانچه آب بطری شده از شبکه های توزیع دولتی یا خصوصی تأمین گردد ،عبارت ” از شبکه توزیع دولتی یا خصوصی ”باید در محل اصلی برچسب ذکر گردد. برچسب گذاری آب بسته بندی شده از نظر نوشتاری یا تصویری باید به گونه ای باشد که موجب اشتباه با دیگر آبها بویژه آب معدنی طبیعی نشود.
شماره پروانه ساخت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
نام و نشانی کامل تولید کننده
حجم محتوی برحسب سیستم متری
شماره سری ساخت
تاریخ تولید روز – ماه – سال
تاریخ پایان مصرف روز – ماه – سال
شرایط نگهداری (درصورت لزوم)
الهام اسدالهی
آب علاوه بر آنکه در ترکیب اندامها و سوخت و ساز بدن، توزیع و دفع مواد مشارکت دارد بعنوان آب آشامیدنی خود یک ماده غذایی است و نقش موثری در انتقال مواد مغذی به بدن را ایفا می کند. چنانکه بطور طبیعی هر فرد با نوشیدن آب در شبانه روز، قسمت مهمی از احتیاجات بدن به مواد مختلف را تامین می کند.
کمبود منابع آب آشامیدنی سالم در بسیاری ازکشورها نیز، باعث افزایش تجارت آبهای بسته بندی شده گردیده است، علاوه بر آن چنین به نظر می رسد که در بسیاری از موارد ذخایر قدیمی آب آشامیدنی مانند(شبکه های خصوصی و دولتی) نتوانند کلیه شرایط استانداردهای ایمنی در بخش میکروبیولوژیکی آب راتضمین کند.
درسالهای اخیر تجارت بین المللی آبهای بسته بندی شده، از نظر کمی و کیفی افزایش یافته است ودرحال حاضرحمل و نقل این محصولات توسط کشتی، قطار،کامیون وحتی هواپیما صورت می گیرد (ترابری هوایی باتوجه به بالابودن هزینه هواپیما ،بیشتردرموارد بحرانی انجام می شود). درمواردی که شبکه آبرسانی به دلایل مختلف ازجمله حوادث طبیعی مانند زلزله و خشک سالی آسیب می بیند، استفاده از آبهای بسته بندی شده می تواند کمک موثری در برآوردن نیازآسیب دیدگان به آب باشد.
آب آشامیدنی بسته بندی شده(بطری شده) آب آشامیدنی است که در ظروف بسته بندی می شود و بطور طبیعی دارای املاح و یا گاز کربنیک بوده و یا در طی فرایند بسته بندی به آن اضافه گردد. افزودن هر گونه مواد دیگر مانند شیرین کننده ها و یا طعم دهنده ها به آن مجاز نیست. آب آشامیدنی بسته بندی شده یک ماده غذایی محسوب میگردد.
منابع آب بطری شده
منبع تأمین آب های بطری شده بشرح زیر است:
- آب زیرزمینی Ground water :
به آب هائی مانند چشمه، چاه های فوران کننده وآب چاه هائی که منشاء آب خیز آن زیر زمینی است، گفته می شود. آب های زیرزمینی ممکن است به دوگروه آبهای حفاظت شده ونشده طبقه بندی شوند. آبهای زیرزمینی حفاظت شده مستقیما" تحت تاثیر محیط وآب های سطحی قرارنمی گیرند و از نظر میکروبیولوژیکی نیزدارای کیفیت مناسب هستند، درحالیکه آب های زیرزمینی حفاظت نشده ممکن است تحت تاثیرمحیط قرارگرفته وازنظر میکروبیولوژیکی نیز مناسب نباشند.
-آب سطحی Surface water
آب هائی مانند آب نهرها، رودخانه ها، دریاچه ها، آبگیرها وسدها هستند که وارد طبیعت می شوند
استخراج:
استخراج آب معدنی از چشمه, دالان و چاههای حفر شده یا طبیعی بایستی متناسب با شرایط زمین شناسی و آب شناسی منطقه انجام گیرد, به نحوی که از دخول هر گونه مواد خارجی جلوگیری به عمل آید. در صورت استفاده از پمپ برای جمع آوری آب معدنی بهگونه ای عمل شود که احتمال انتقال هرنوع آلودگی ناشی از رویدادهای طبیعی و اعمال دیگر نظیر سهل انگاری و یا انتقال احتمالی بیماریهای گوناگون به افراد از طریق آب به صفر برسد.
نگهداری تجهیزات استخراج
تجهیزات استخراج باید به روش بهداشتی نگهداری شود ونباید دارای خطرات بالقوه برای انسان بوده و باعث آلودگی آب زیر زمینی نیز نشوند. چاه ها باید درموارد زیر گندزدائی گردد: بدنبال حفرچاه جدید در نزدیکی آن، تعمیرپمپ، آلودگی به کلی فرم ها و سایر باکتریهای بیماری زا، بالا بودن میزان شمارش کلی میکروبی درآب و یا هر رشد بیولوژیکی دیگر که مانع انجام درست عملیات شود.
مخازن ذخیره آب نیز باید پیش ازاستفاده گندزدائی گردند. دستگاههائی که برای استخراج مورداستفاده قرارمی گیرند باید به طریقی ساخته و نگهداری شده باشند که ازآلودگی پیشگیری کنند کمترین خطر را برای سلامتی انسان داشته باشند.
تصفیه
آبی که منشاء آن ازمنابع آب زیر زمینی حفاظت شده است، کمترازآبی که منشاء آن ازمنابع آب زیر زمینی حفاظت نشده یا منابع آب سطحی است نیاز به تصفیه دارد.
درصورت لوزم تصفیه آب که برای کاهش، برطرف کردن وپیشگیری ازرشد میکروارگانیسم ها انجام می شود، می تواند شامل کاربرد فرآیندهای شیمیائی (مانند کلرزنی، ازون زنی وکربن زنی )، عوامل یا فرآیندهای فیزیکی (مانند دمای بالا، پرتودهی با اشعه ماوراء‌بنفش وصاف کردن ) باشد. این فرآیند ها میتوانند به تنهائی یا به صورت ترکیبی از تصفیه چند گانه Multiple Barrier مورد استفاده قرار گیرند. هرنوع تصفیه ضد میکروبی انجام شده نباید ترکیبات اولیه آب را تغییر داده یا ترکیبات ثانویه در آب ایجاد نماید.
آب های زیر زمینی ( فوران کننده، چشمه و چاه ) نباید تحت تأثیر آبهای سطحی باشند بعضی از آبهای زیر زمینی - بسته به مکان جغرافیائی خود - ممکن است حاوی مقادیر زیادی از مواد معدنی نامطلوب مثل ترکیبات آهن و گوگرد باشند که می توان این مواد راحذف نمود.
فرآیند های تصفیه ازنظر تاثیرروی ارگانیسم های خاص متفاوت است. درآبهای بسته بندی شده ای که تصفیه چندگانه دارند، احتمال وجود میکروارگانیسم های مضر برای سلامتی انسان کمتراست. درصورت لزوم می توان ازروشهای مکانیکی (که باعث کاهش ویا حذف مواد شیمیائی می شوند) به شرح زیر استفاده نمود:
صاف کردن با استفاده از مواذد زیر اجام میگیرد:
- صافی های سطحی (مانند صافی های غشائی چین خورده
- صافی های عمقی (مانند صافی های شنی و یا صافی های فیبری فشرده
- صاف کردن باکربن فعال
- گرفتن مواد معدنی (یون زدائی، سختی زدائی، اسمز معکوس Reverse Osmosis،صاف کردن به طریقه نانوفیلتراسیون Nano – Filteration وهوادهی)
این فرآیندها که برای تصفیه عوامل شیمیائی بکاربرده می شوند، ممکن است به حد کافی باعث کاهش یا حذف میکروارگانیسم ها نشود و برعکس فرآیندهائی که برای حذف میکروارگانیسم ها بکار می روند ممکن است به حد کافی باعث کاهش یاحذف مواد شیمیائی نگردند.
پرکردن ودربندی ظروف
عملیات بسته بندی (مانند پرکردن، ودربندی ظروف ) باید دریک منطقه بسته وتحت فشار مثبت هوا انجام شود (سیستم اسپتیک). ذرات غبار، مواد خارجی، میکروارگانیسم ها و رطوبت بیش ازحد هوا باید کنترل و پایش Monitoring شوند.
ظروف مورد مصرف
ظروف پلاستیکی مورد مصرف باید ازنوع مجاز Food Gradeبرای بسته بندی آب بوده وهیچگونه اثر سوئی روی فرآورده نهائی نداشته باشند.
اطلاعات فرآورده برای آگاهی مصرف کننده
توصیه های لازم به گونه ای که موجب آگاهی مصرف کننده شود باید بر روی برچسب قیدگردند. برای مثال: این آب،" آب معمولی است ونمی تواند به عنوان آب استریل مورد استفاده قرار گیرد" و یا این آب "مخصوص نوزادان و بیمارانی که سیستم ایمنی بدنشان تضعیف شده است(مانند مبتلایان به ایدز، هپاتیت ویروسی ویاافرادی که ازشیمی درمانی استفاده می کنند) نمی باشد". آب حاوی گاز کربنیک که با گاز طبیعی محبوس در خود بسته بندی شود با عبارت ” گاز دار طبیعی ” یا جوشان طبیعی ” بر روی برچسب بیان می گردد. میزان کل مواد جامد محلول آب (TDS) باید در محل اصلی برچسب نوشته شود. چناچه برچسب نشان دهنده مقدار مواد معدنی ویژه موجود در محصول باشد مقدار آن بر حسب میلی گرم در لیتر بیان شود. آب بسته بندی شده حاوی فلوراید افزوده شده باید با واژه ” آب فلوئوره” بر چسب گذاری شود. هر آبی که تحت عنوان ” فلوئوره ” بر چسب گذاری میشود باید حداقل حاوی 8/0 میلی گرم در لیتر یون فلوئور باشد. چنانچه آب حاوی بیش از 1 میلی گرم در لیتر فلوئور باشد عبارت ” حاوی فلوئور” در محل نزدیک به نام محصول ذکر شود. چنانچه آب دارای بیش از 2 میلی گرم در لیتر فلوئور باشد عبارت ” آب برای نوزادان و کودکان زیر 7 سال مناسب نیست ” باید در بر چسب ذکر شود.
کلیه فرآیندهایی که میتوانند باعث تغییرترکیب (فیزیکی، شیمیائی و یامیکروبیولوژی) آب پس از استخراج شود، باید روی برچسب قید شوند.
محل چغرافیائی چشمه فوران کننده و چاه می تواند در بر چسب مشخص شود. چنانچه آب بطری شده از شبکه های توزیع دولتی یا خصوصی تأمین گردد ،عبارت ” از شبکه توزیع دولتی یا خصوصی ”باید در محل اصلی برچسب ذکر گردد. برچسب گذاری آب بسته بندی شده از نظر نوشتاری یا تصویری باید به گونه ای باشد که موجب اشتباه با دیگر آبها بویژه آب معدنی طبیعی نشود.
شماره پروانه ساخت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
نام و نشانی کامل تولید کننده
حجم محتوی برحسب سیستم متری
شماره سری ساخت
تاریخ تولید روز – ماه – سال
تاریخ پایان مصرف روز – ماه – سال
شرایط نگهداری (درصورت لزوم)
الهام اسدالهی
دیدگاه ها